Справа "Алег Агееў супраць Рэспублікі Беларусь". Меркаванні Камітэта па правах чалавека ад 15 ліпеня 2021 года. Паведамленне N 2862/2016.
У 2016 годзе аўтару паведамлення была аказана дапамога ў падрыхтоўцы скаргі. Пасля скарга была камунікаваная Рэспубліцы Беларусь.
Як угледжвалася з тэксту меркаванняў, аўтар сцвярджаў, што яго права на свабоду выказвання меркаванняў было неабгрунтавана абмежавана з прычыны забароны займацца прафесійнай дзейнасцю і накладання на яго санкцый за выказванне меркавання. На думку аўтара, насуперак гарантыям, прадугледжаных пунктамі 1 і 3 артыкула 14 Пакта, справа аўтара была разгледжана кваліфікацыйнай камісіяй Міністэрства юстыцыі, якая не з'яўляецца незалежным органам. Аўтар не быў апавешчаны аб выстаўленых супраць яго абвінавачваннях і даведаўся пра іх толькі пасля таго, як кваліфікацыйная камісія прыняла рашэнне аб спыненні дзеяння яго ліцэнзіі, і не быў запрошаны на пасяджэнне камісіі.
Прававыя пазіцыі камітэта: канцэпцыя вызначэння правоў і абавязкаў "у якім-небудзь грамадзянскім працэсе" з'яўляецца складанай. Яна па-рознаму фармулюецца ў тэкстах Пакта на розных мовах, якія, згодна з яго артыкулам 53, лічацца роўна аўтэнтычнымі, і падрыхтоўчыя матэрыялы не дазваляюць праблемы разыходжанняў у тэкстах на розных мовах. Камітэт адзначае, што ў аснове канцэпцыі " грамадзянскага працэсу "або яго эквівалентаў у тэкстах на іншых мовах ляжыць, хутчэй, прырода дадзенага права, а не статус адной з бакоў або канкрэтнага форуму, які прадастаўляецца ўнутранымі прававымі сістэмамі для вызначэння канкрэтных правоў (гл., напрыклад: камітэт па правах чалавека, справа" І.Л. супраць Канады", паведамленне N 112/1981.). Гэтая канцэпцыя ахоплівае:
- a) судовыя працэдуры, закліканыя вызначаць правы і абавязкі, якія маюць дачыненне да абласцей дагавораў, маёмасці і грамадзянскіх правапарушэнняў у галіне грамадзянскага права;
- b) эквівалентныя паняцці ў галіне адміністрацыйнага права, такія як звальненне дзяржаўных служачых па прычынах іншым, чым дысцыплінарныя, вызначэнне дапамог па сістэме сацыяльнага страхавання або пенсійныя правы вайскоўцаў, або працэдуры, якія тычацца выкарыстання дзяржаўных зямель ці канфіскацыі прыватнай уласнасці. Разам з гэтым яна можа ахопліваць іншыя працэдуры, якія павінны, аднак, ацэньвацца ў залежнасці ад кожнага канкрэтнага выпадку ў святле прыроды дадзенага права. Камітэт лічыць, што ў дадзеным выпадку выкарыстоўваецца і ў дачыненні трэці сцэнар, і мяркуе, што разгляд, звязанае са спыненнем дзеяння адвакацкай ліцэнзіі аўтара, падпадае пад паняцце "грамадзянскі працэс", паколькі яно звязана з вызначэннем грамадзянскіх правоў і абавязкаў (пункт 7.4 меркаванняў).
Спасылаючыся на пункт 13 свайго заўвагі агульнага парадку N 34 (2011), Камітэт нагадвае: свабода выказвання меркаванняў прадугледжвае свабоду прэсы і іншых сродкаў інфармацыі, якія маглі б каментаваць дзяржаўныя пытанні без кантролю або абмежаванняў і інфармаваць пра іх грамадскасць, і што шырокая грамадскасць, у сваю чаргу, мае права атрымліваць прадукт дзейнасці сродкаў інфармацыі. Камітэт адзначае, што адвакаты, як і іншыя грамадзяне, маюць права на свабоду выказвання меркаванняў. У прыватнасці, адвакаты маюць права прымаць удзел у публічным абмеркаванні пытанняў, якія тычацца права, адпраўлення правасуддзя і заахвочвання і абароны правоў чалавека (пункт 7.11 меркаванняў).
Права, якое абараняецца пунктам 2 артыкула 19 Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах, не з'яўляецца абсалютным і можа быць падвергнута пэўным абмежаванням. Аднак любыя абмежаванні павінны быць прадугледжаны законам і накладацца толькі па адной з падстаў, выкладзеных у пункце 3 артыкула 19, а менавіта - калі яны неабходныя для абароны правоў і рэпутацыі іншых асоб або для аховы дзяржаўнай бяспекі, грамадскага парадку, здароўя або маральнасці насельніцтва. Камітэт нагадвае таксама, што дзяржава-ўдзельніца павінна прадастаўляць прававое абгрунтаванне любога ўсталяванага абмежавання на ажыццяўленне права свабоднага выказвання меркаванняў (пункт 7.13 меркаванняў) (гл.: справа "Карняенка супраць Беларусі" (CCPR/C/95/D/1553/2007).).
Ацэнка Камітэтам фактычных абставінаў справы: у дачыненні да працэдуры, якой скарысталася Міністэрства юстыцыі, аўтар заявіў, што ён не быў апавешчаны аб праведзенай праверцы яго працы ў якасці адваката, і яму не паведамілі, што яго справу разглядае кваліфікацыйная камісія, і таму ён не ведаў пра разгляд у яго дачыненні і пра тое, як пабудаваць сваю абарону. Аўтар сцвярджаў, што існавалі і іншыя магчымасці, напрыклад, дысцыплінарная працэдура ў Мінскай гарадской калегіі адвакатаў, якая магла быць задзейнічана ў дадзеным выпадку, але да яе не звярнуліся. Акрамя таго, падставы для стварэння кваліфікацыйнай камісіі Камітэтам дзяржаўнай бяспекі па-ранейшаму трымаюцца ў таямніцы. У гэтым кантэксце з юрыдычнай кансультацыі аўтара быў канфіскаваны шэраг дакументаў, якія адносяцца да яго прафесійнай дзейнасці, такіх як: дагаворы з кліентамі, часопіс уліку гэтых дагавораў і асабовыя рахункі - штомесячныя справаздачы перад мінскай гарадской калегіяй адвакатаў па канкрэтных справах і памеры адпрацаванага ганарару, якія пасля былі выкарыстаны ў разглядзе супраць яго. Акрамя таго, аўтар даведаўся ад кіраўніка Мінскай гарадской калегіі адвакатаў аб тым, што дзеянне яго ліцэнзіі будзе спынена толькі 14 лютага 2011 года, незадоўга да таго, як Міністэрства юстыцыі афіцыйна паведаміла яго аб спыненні дзеяння яго ліцэнзіі 16 лютага 2011 года (пункт 7.5 меркаванняў).
Камітэт адзначыў сцвярджэнні аўтара аб тым, што ацэнка яго прафесійнай дзейнасці і рашэнне аб спыненні дзеяння яго адвакацкай ліцэнзіі былі праведзены выканаўчым органам у абыход кампетэнтнага рэгулюе органа. Камітэт таксама прыняў да ведама сцвярджэнне аўтара аб тым, што яму не дазволілі даць якія-небудзь тлумачэнні ў сваю абарону і быць прадстаўленым адвакатам. Камітэт далей адзначыў, што ні адно з гэтых сцвярджэнняў не было разгледжана або аспрэчана дзяржавай-удзельніцай (пункт 7.6 меркаванняў).
Камітэт палічыў, што прадстаўленыя факты, якія тычацца абставінаў адклікання адвакацкай ліцэнзіі аўтара і спосабу, якім гэта было зроблена, сведчылі аб грубым і неапраўданым умяшанні ўладаў дзяржавы-ўдзельніка ў асноватворны прынцып незалежнасці юрыстаў (пункт 7.7 меркаванняў).
Камітэт адзначыў: сама сур'ёзнасць санкцыі ў разгляданым разглядзе, якое прывяло да адклікання ліцэнзіі аўтара на ажыццяўленне адвакацкай дзейнасці, патрабавала няўхільнага захавання і павагі ўсіх гарантый належнай прававой працэдуры і справядлівага судовага разбору. Камітэт прыняў да ведама заяву аўтара аб тым, што ён не быў апавешчаны аб узбуджаным супраць яго разглядзе, не меў магчымасці аспрэчыць вылучаныя абвінавачванні і не мог быць юрыдычна прадстаўлены. Больш за тое, само разбіральніцтва выраблялася органам, якія складаюцца з работнікаў выканаўчых органаў, у абыход кампетэнтнага рэгулюе органа. Камітэт палічыў, што такія працэдуры былі відавочна адвольнымі, прадузятымі і парушаючымі прынцып незалежнасці юрыстаў, і тым самым несумяшчальнымі з асноўнымі гарантыямі, выкладзенымі ў пункце 1 артыкула 14 Пакта, якія патрабуюць справядлівага разгляду справы абвінавачаных кампетэнтным, незалежным і бесстароннім судом, створаным на падставе закона (пункт 7.8 меркаванняў).
Камітэт таксама адзначыў наступнае-аўтар падвергнуўся санкцыям у выглядзе пазбаўлення ліцэнзіі на занятак юрыдычнай практыкай, у прыватнасці, за тое, што ён зрабіў публічную заяву ў сродках масавай інфармацыі адносна правоў затрыманых на атрыманне пасылак. Сярод гэтых затрыманых быў кліент аўтара, былы кандыдат у прэзідэнты, які быў арыштаваны пасля заканчэння выбараў і ўтрымліваўся ў следчым ізалятары Камітэта дзяржаўнай бяспекі. Сам факт, што аўтар падвергнуўся санкцыям за зносіны са сродкамі масавай інфармацыі, раўнасільны абмежавання яго права на свабоду выказвання меркаванняў (пункт 7.12 меркаванняў).
Камітэт адзначыў-той факт, што аўтар падвергнуўся суроваму пакаранню, у прыватнасці, за тое, што зрабіў публічную заяву для сродкаў масавай інфармацыі, не аспрэчваўся. Камітэт падкрэсліў таксама, што ні дзяржава-удзельнік у кантэксце дадзенага паведамлення, ні нацыянальныя органы, якія разглядалі гэтае пытанне, уключаючы суды, не прадставілі ніякага тлумачэння, якое мае дачыненне да абгрунтавання абмежавання правоў аўтара па пункце 2 артыкула 19 для мэт пункта 3 артыкула 19 Пакта. У адсутнасць якога-небудзь абгрунтавання камітэт палічыў, што права аўтара на свабоду выказвання меркаванняў, якое абараняецца пунктам 2 артыкула 19 Пакта, было неабгрунтавана абмежавана і парушана (пункт 7.14 меркаванняў).
Высновы камітэта: прадстаўленыя факты сведчылі аб парушэнні дзяржавай-удзельнікам пункта 1 артыкула 14 і пункта 2 артыкула 19 Пакта.