Wyrok ETPC z dnia 07 maja 2021 r. w sprawie "Spółka Xero Flor w Polsce Sp. z o. o.z o. o. przeciwko Polsce " (skarga N 4907/18).
W 2018 r.firma składająca skargę otrzymała pomoc w przygotowaniu skargi. Skarga została następnie przekazana Polsce.
W sprawie zaskarżono poważne nieprawidłowości towarzyszące wyborom sędziego Trybunału Konstytucyjnego RP, który zasiadał w składzie sądu rozpatrującego skargę konstytucyjną spółki skarżącej. W sprawie doszło do naruszenia postanowień art. 6 ust. 1 konwencji.
OKOLICZNOŚCI SPRAWY
Spółka wnioskodawczyni, lider w produkcji trawników rolowanych, domagała się wypłaty odszkodowania za szkody wyrządzone jej nawierzchni trawnikowej przez dzikie zwierzęta z leśnictwa Państwowego. Zgodnie z polskim prawem (Ustawą o łowiectwie) sprawy dotyczące szacowania szkód i wypłaty odszkodowania za plony podlegały Ministerstwu Środowiska, a odpowiednie rozporządzenie tego ministerstwa ograniczało wysokość odszkodowania do procentu całkowitej obliczonej kwoty szkody. Strony nie zgadzały się co do wysokości odszkodowania. W polskich sądach skarżąca bezskutecznie argumentowała m.in., że ustawa o łowiectwie i stosowanie zarządzenia Ministerstwa Środowiska były niezgodne z konstytucją. Później skarżąca firma złożyła skargę konstytucyjną. Postępowanie to zostało umorzone decyzją większości z kolegium składającego się z pięciu sędziów Trybunału Konstytucyjnego Polski, w tym sędziego M. M.
Skarżąca skarżyła się do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, że jeden z sędziów składu Trybunału Konstytucyjnego polski, sędzia M. M., który uczestniczył w rozpatrywaniu skargi konstytucyjnej spółki, nie został wybrany na stanowisko zgodnie z wymogami prawa polskiego.
Podczas ostatniego posiedzenia w październiku 2015 r.Sejm siódmego zwołania (niższa izba parlamentu RP) podjął uchwałę o wyborze pięciu sędziów zastępujących tych, których kadencja zbliżała się do końca (dla trzech sędziów kadencja zakończyła się w trakcie prac Sejmu siódmego zwołania). Prezydent RP nie złożył przysięgi u tych sędziów. W listopadzie 2015 r.m.in. nowy Sejm VIII kadencji przyjął uchwałę o "braku skutku prawnego" wyboru wspomnianych pięciu sędziów przez poprzedni Sejm (dalej rezolucja listopadowa), aw grudniu 2015 r. Sejm wybrał pięciu nowych sędziów do Trybunału Konstytucyjnego RP, w tym M. M. złożyli przysięgę Prezydentowi RP.
Orzeczeniem z dnia 3 grudnia 2015 r., pozostawionym bez zmian przez serię kolejnych orzeczeń, Trybunał Konstytucyjny Polski stwierdził liczne niespójności konstytucyjne i uznał, że wybór przez Sejm VIII kadencji trzech sędziów, w tym M. M., na stanowiska, na które sędziowie zostali już powołani w październiku 2015 r. decyzją Sejmu VII kadencji, był nieważny.
Następnie Sejm VIII kadencji uchwalił nowe ustawodawstwo, które zawierało postanowienie, że wspomniani sędziowie powinni być powoływani do kolegiów sądowych i wyznaczani do rozpatrywania spraw. Polski Trybunał Konstytucyjny uznał ten przepis za niekonstytucyjny. Następnie uchwalono akty normatywne o podobnej treści, które weszły w życie w 2017 r., a m.in. został włączony do składów Trybunału Konstytucyjnego Rp. W orzeczeniu z października 2017 r.polski Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że nowe przepisy prawa są zgodne z Polska konstytucją.
ZAGADNIENIA PRAWA
W sprawie przestrzegania art. 6 ust. 1 konwencji.
(a) możliwość zastosowania. Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym Rp miało kluczowe znaczenie dla realizacji wyrażonych przez wnioskodawczynię Praw Obywatelskich. Rzeczywiście, gdyby polski Trybunał Konstytucyjny uznał, że przyjęcie wspomnianego zarządzenia Ministerstwa Środowiska, które było podstawą do wydania ostatecznego wyroku w sprawie spółki składającej wniosek, naruszyło jej prawo do ochrony własności, miałaby ona możliwość zwrócenia się do właściwego sądu o wznowienie postępowania w sprawie cywilnej zgodnie z Konstytucją RP i polskim Kodeksem Postępowania Cywilnego. Przy Nowym rozpatrywaniu sprawy sądy wewnątrzpaństwowe musiałyby zignorować przepis uznany za niekonstytucyjny i rozpatrzyć roszczenie spółki składającej wniosek o odszkodowanie wyłącznie na podstawie ustawy o łowiectwie, biorąc pod uwagę ogólną zasadę prawa cywilnego dotyczącą odszkodowania w pełnej wysokości. W związku z tym punkt 1 Artykułu 6 Konwencji miał zastosowanie w niniejszej sprawie do postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym Rp.
(b) istota skargi. Europejski Trybunał Sprawiedliwości zbadał, czy nieprawidłowości w procedurze powoływania sędziów w grudniu 2015 r. mogły pozbawić skarżącą spółkę prawa do "Trybunału utworzonego na podstawie prawa" w świetle trzystopniowego testu opracowanego przez niego w orzeczeniu w sprawie Gvüdmündür Andri Austraudsson przeciwko Islandii (gu mundur Andri str sson przeciwko Islandii) (Patrz: orzeczenie Wielkiej Izby Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Gvüdmündür Andri Austraudsson przeciwko Islandii) (Patrz: orzeczenie Wielkiej Izby Europejskiego Trybunału gu Mundur Andri str SSON V. Iceland) z dnia 1 grudnia 2020 r., skarga nr 26374/18 / / precedensy Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. 2021. N 3.):
(i) czy doszło do wyraźnego naruszenia prawa polskiego. Po pierwsze, w orzeczeniu z 3 grudnia 2015 r.polski Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że rezolucja listopadowa nie miała żadnych skutków prawnych dla uchwał Sejmu VII kadencji dotyczących wyboru sędziów, ponieważ ani To, ani kolejne zwołania Sejmu nie miały żadnych uprawnień do zmiany wcześniejszej decyzji o wyborze sędziego Trybunału Konstytucyjnego Rp. W kolejnym orzeczeniu polski Trybunał Konstytucyjny dodatkowo zauważył, że brakowało przepisów prawa, które pozwalały jakiemukolwiek organowi władzy publicznej, w tym Sejmowi, na stwierdzenie nieważności uchwały Sejmu w sprawie wyboru sędziego Trybunału Konstytucyjnego Rp. W związku z tym doszło do naruszenia prawa polskiego w związku z przyjęciem rezolucji listopadowej.
Po drugie, zgodnie z odpowiednimi seriami orzeczeń polskiego Trybunału Konstytucyjnego, Europejski Trybunał Sprawiedliwości uznał, że wybór trzech sędziów, w tym sędziego M. M., do Trybunału Konstytucyjnego został przeprowadzony z naruszeniem części pierwszego artykułu 194 Konstytucji RP, a mianowicie zasady, że sędzia powinien być wybierany przez Sejm, którego kadencja rozciąga się na dzień, w którym miejsce sędziego staje się wolne. Ponadto, jak ustalił Trybunał Konstytucyjny, wybór wspomnianych trzech sędziów dotyczył miejsc w Trybunale Konstytucyjnym zajmowanych już przez sędziów odpowiednio wybranych przez Sejm VII kadencji. W związku z powyższym uchwała Sejmu VIII kadencji w sprawie wyboru trzech sędziów stanowiła drugie naruszenie prawa polskiego w odniesieniu do procedury wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego Rp.
Po trzecie, polski Trybunał Konstytucyjny zauważył, że prezydent RP był zobowiązany do niezwłocznego złożenia przysięgi u sędziego tego sądu wybranego przez Sejm. W niniejszej sprawie prezydent RP odmówił złożenia przysięgi u trzech sędziów odpowiednio wybranych przez Sejm siódmego zwołania, a jednocześnie niezwłocznie złożył przysięgę u sędziów wybranych przez Sejm ósmego zwołania. Te działania i zaniechania należy traktować jako naruszenie polskiego prawa dotyczącego wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości nie był w stanie zgodzić się z argumentem władz RP, że orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego RP, o których mowa w sprawie, nie miały znaczenia dla ważności wyboru na stanowisko sędziego M. M. w szczególności, powołując się na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego RP z października 2017 r., władze państwa pozwanego twierdziły, że ostateczne potwierdzenie wyboru sędziego Trybunału Konstytucyjnego Rp miało miejsce na etapie składania przysięgi prezydentowi kraju, a władze podkreśliły znaczenie tej okoliczności. Jednak wspomniane orzeczenie bez odniesienia do jakichkolwiek podstaw materialnych ignorowało i / lub było sprzeczne z wcześniejszymi orzeczeniami polskiego Trybunału Konstytucyjnego. W takich okolicznościach orzeczenie przyjęte później, w październiku 2017 r., nie mogło skorygować fundamentalnych naruszeń popełnionych w procesie wyboru trzech sędziów, w tym M. M., jak wyraźnie wskazano we wcześniejszych orzeczeniach polskiego Trybunału Konstytucyjnego, ani nie mogło legitymizować wyboru tych sędziów. Ponadto w skład składu pięciu sędziów, który wydał wyrok z października 2017 r., wchodziło dwóch sędziów (w tym sędzia m.in.) wybranych przez Sejm VIII kadencji, którego status prawny był również przedmiotem postępowania sądowego. W związku z przedstawionym orzeczeniem z października 2017 r.miało niewielkie (jeśli w ogóle) znaczenie przy ocenie ważności zaskarżonego wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego Rp.
Trzy wspomniane sprzeczności należało uznać za wyraźne naruszenia prawa polskiego w rozumieniu pierwszego etapu testu opracowanego przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości.
(ii) czy naruszenia prawa polskiego należały do podstawowych zasad procedury powoływania sędziów. Naruszenia polskiego prawa dotyczyły podstawowej zasady procedury wyboru sędziów, a mianowicie, że sędzia Trybunału Konstytucyjnego Polski miał być wybrany przez Sejm, którego kadencja rozciąga się na dzień, w którym miejsce sędziego stało się wolne. Ta podstawowa zasada, wynikająca z Konstytucji RP, została uznana przez Trybunał Konstytucyjny w jego orzeczeniu z 3 grudnia 2015 r.i potwierdzona czterema kolejnymi orzeczeniami tego sądu.
Wybór trzech sędziów w grudniu 2015 r.i złożenie przez nich przysięgi miało miejsce tuż przed wydaniem orzeczenia przez polski Trybunał Konstytucyjny. Pochopne działania Sejmu VIII kadencji i Prezydenta RP, który wiedział o zbliżającym się orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego RP, wzbudziły wątpliwości co do bezprawnej ingerencji wspomnianych władz w proces wyboru sędziów tego sądu.
Naruszenia zasad leżących u podstaw zostały następnie obciążone okolicznościami, że po pierwsze Sejm VIII kadencji i Prezydent RP nadal zaprzeczali ustaleniom wynikającym z orzeczeń polskiego Trybunału Konstytucyjnego, a po drugie, organ ustawodawczy próbował, poprzez uchwalenie aktów prawnych, zmusić do powołania do składu polskiego Trybunału Konstytucyjnego trzech sędziów, w tym sędziego M. M. W związku z tym Europejski Trybunał Sprawiedliwości wyraził szczególną obawę, że polski Trybunał Konstytucyjny uznał przepisy prawa mające na celu przymusowe włączenie sędziów do Trybunału za niekonstytucyjne w swoich dwóch orzeczeniach, a polski premier odmówił ich opublikowania z naruszeniem norm konstytucyjnych, że orzeczenia polskiego Trybunału Konstytucyjnego powinny zostać opublikowane niezwłocznie. Ponadto Sejm VIII kadencji nadal ignorował orzeczenia polskiego Trybunału Konstytucyjnego i ostatecznie uchwalił akty normatywne, które zasadniczo doprowadziły do włączenia sędziów, o których mowa w sprawie, do polskiego Trybunału Konstytucyjnego.
Nie wywiązując się z obowiązku przestrzegania odpowiednich orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego Polski, ustawodawcze i wykonawcze organy wewnętrzne działały z naruszeniem zasady praworządności. Wspomniane działania władz polskich świadczyły również o tym, że ignorowały one zasadę legalności, która wymaga, aby działania organów władzy publicznej były zgodne z prawem wewnątrzpaństwowym i były przewidziane w ustawie. Ponadto niewykonanie przez władze państwa pozwanego orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego Polski wiązało się również z ich kwestionowaniem roli wspomnianego sądu jako najwyższego arbitra w sprawach dotyczących wykładni Konstytucji i konstytucyjności norm prawa. Ten aspekt sprawy należy również uznać za sprzeczny z celem wymogu konwencji "sąd utworzony na podstawie ustawy", to samo można powiedzieć o odmowie premiera wydania orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego Rp.
W związku z tym działania organów władzy ustawodawczej i wykonawczej Polski stanowiły bezprawny wpływ zewnętrzny na Trybunał Konstytucyjny Polski. Nieprawidłowości w procedurze wyboru trzech sędziów, w tym M. M., do Trybunału Konstytucyjnego były tak poważne, że wpłynęły na legalność procesu ich powoływania i naruszyły istotę prawa do "sądu utworzonego na podstawie prawa".
(iii) czy skargi dotyczące "Sądu utworzonego na podstawie ustawy" zostały skutecznie rozpatrzone przez sądy polskie i czy przyznano środki zaradcze. Prawo polskie nie przewidywało procedury, za pomocą której skarżąca mogłaby odwołać się od nieprawidłowości w procesie wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego Rp. W związku z tym nie otrzymała żadnych środków zaradczych.
UCHWAŁA
W sprawie doszło do naruszenia postanowień art. 6 ust. 1 konwencji (przyjętych jednogłośnie).
Trybunał orzekł również jednogłośnie, że doszło do naruszenia art. 6 ust. 1 konwencji w odniesieniu do prawa do sprawiedliwego procesu sądowego, ponieważ powody przytoczone przez sądy wewnątrzpaństwowe do odmowy przekazania sprawy prawnej Trybunałowi Konstytucyjnemu Polski były niewystarczające.
ODSZKODOWANIE
Zgodnie z art. 41 Konwencji. Firma składająca wniosek nie złożyła roszczeń o odszkodowanie za szkody moralne, roszczenie o odszkodowanie za szkody materialne zostało odrzucone.