AİHM-in 18 fevral 2021-ci il tarixli "əzizov və Novruzlu (Azizov and Novruzlu) Azərbaycana qarşı işi üzrə qərarı" (65583/13 və s.şikayətlər).
2013-cü ildə ərizəçilərə şikayətin hazırlanmasında yardım edilib. Sonradan şikayət Azərbaycana kommunizasiya edildi.
İş üzrə dinc hökumət əleyhinə nümayişlərdə iştirak etmiş ərizəçilərin həbsdə saxlanılmasına dair şikayətə və onların həbsdə saxlanılma müddətinin uzadılmasına uğurla Baxılıb. İş üzrə İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında Konvensiyanın 3-cü maddəsinin 5-ci bəndinin, insan hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında Konvensiyanın 5-ci maddəsinin 3-cü bəndinin tələblərinin pozulmasına yol verilib.
İŞİN HALLARI
Hər iki ərizəçi, NİDA-nın qeyri-hökumət gənclər təşkilatının üzvləri qeyri-döyüş Vəziyyətlərində Azərbaycan Ordusunun əsgərlərinin ölümünə həsr olunmuş dinc hökumət əleyhinə nümayişlərdə iştirak ediblər. Ərizəçilər narkotik maddələrə qanunsuz sahiblik ittihamı və "Molotov kokteyli" nin (İkinci ərizəçi) mənzillərində axtarış aparıldıqdan sonra və daha bir nümayişdən bir gün əvvəl həbs edilərək həbsə alınıblar. Ərizəçilərin həbsdə saxlama müddəti Azərbaycan məhkəmələrinin bir sıra qərarları uzadılıb, qətimkan tədbirinin ev dustaqlığı ilə əvəz edilməsi barədə ərizəçilərin vəsatətləri rədd edilib. Əlavə ittihamlar ifadə edildi.
HÜQUQ MƏSƏLƏLƏRİ
Konvensiyanın 3-cü maddəsinin 5-ci bəndinə əməl edilməsinə dair. Azərbaycan məhkəmələri "işə aid" və "kifayət qədər" əsas gətirmədi ki, ərizəçilərin həbsdə saxlanılma müddətinin uzadılmasının zəruriliyinə haqq qazandırsın: Məhkəmələr standart şablondan istifadə edərək, sadəcə, işin konkret faktlarını təhlil etmədən, həbsə almaq üçün əsasları sadalayırdılar; onlar işə aid olmayan əsaslar gətirirdilər və ikinci ərizəçinin yetkinlik yaşına çatmayan olması faktına məhəl qoymırdılar.
QƏRAR
İş üzrə Konvensiyanın 3-cü maddəsinin 5-ci bəndinin tələbləri pozulub (yekdilliklə qəbul Olunub).
Konvensiyanın 18-ci maddəsinin 3-cü bəndi ilə qarşılıqlı əlaqədə nəzərdən keçirilmiş Konvensiyanın 5-ci maddəsinə riayət edilməsinə dair. Konvensiyanın bu müddəalarının pozulmasından şikayət işin əsas və dəqiq aspekti idi və bu, ayrıca baxılmasını tələb edirdi.
"Rəşad Həsənov və başqaları Azərbaycana qarşı" işində olduğu kimi, bu işdə də müraciət edənlər (bax: "Rəşad Həsənov və başqaları Azərbaycana qarşı" işi üzrə Avropa Məhkəməsinin qərarı (Rashad Hasanov and Others v. Azerbaijan) 7 İyun 2018-ci il tarixli, 48653/13 nömrəli şikayəti və s.), bir cinayət işi çərçivəsində ittiham edilmiş və məhkum edilmişdir. Amma "Rəşad Həsənov və başqaları Azərbaycana qarşı" iddiasından fərqli olaraq, bu işdə Avropa Məhkəməsi ərizəçilərin cinayət törədilməsində "əsaslı şübhə" olmadan azadlıqdan məhrum edilib-edilməməsinə baxmamalı idi. Buna görə də, bu iş ərizəçilərin hərəkət azadlığı hüququ yalnız konvensiya tərəfindən nəzərdə tutulmayan məqsədlər üçün məhdudlaşdırılan işlərdən fərqlənməlidir (məsələn, "Rəşad Həsənov və başqaları Azərbaycana qarşı" işi üzrə Avropa Məhkəməsinin qərarı (Rashad Hasanov and Others v. Azerbaijan) və "əliyev Azərbaycana qarşı" işi üzrə Avropa Məhkəməsinin qərarı (Aliyev v. Azərbaycan) 20 sentyabr 2018-ci il tarixli qərarı, n762/14 və 71200/14-cü il tarixli şikayəti və "Navy Vov" Avropa Məhkəməsinin Rusiya Federasiyasına qarşı. Rusiya) 15 noyabr 2018-ci il tarixli, 29580/12 nömrəli şikayət və dörd digər şikayət//Rusiya Avropa Məhkəməsinin xronikası. 2019. N 1.) yəni Avropa Məhkəməsi hədəflərin potensial çoxluğu məsələsini nəzərdən keçirməli idi. Bunu etməklə, Avropa Məhkəməsi aşağıdakıları müəyyən etmişdir.
Birincisi, seçilmiş qətimkan tədbiri çərçivəsində həbsdə olan ərizəçilərin saxlanılmasının gizli məqsəd güddüyünü düşünmək üçün kifayət qədər əsaslar var idi. Xüsusən Azərbaycanın prokurorluq orqanları:
(i) "Rəşad Həsənov və başqaları Azərbaycana qarşı" iddiasında olduğu kimi, nida Təşkilatına və onun üzvlərinə qarşı açıq-aşkar fəaliyyət göstərirdilər;
(ii) cinayət işi üzrə icraatın başlanmasından etibarən ərizəçilərdə narkotik maddələrin və "Molotov kokteyli" nin olması ilə onların QİÇS Təşkilatına üzvlüyü ilə əlaqələndirməyə çalışıblar;
(iii) yeni nümayişlərin təşkilinin qarşısını almaq üçün seçilmiş qətimkan tədbiri çərçivəsində cinayət işinin başlanması faktından (daha bir nümayiş ərəfəsində olan vaxt nəzərə alınmaqla) və sonradan həbs edilmiş ərizəçilərin saxlanmasından istifadə olunub.
(iv) "Təcili demokratiya lazımdır, Tel: 944, Ünvan: Azərbaycan" növbəti gün planlaşdırılan nümayişdə zorakılığa və vətəndaş itaətsizliyinə təhrik etmək cəhdində qanunsuz materiallar kimi.
İkincisi, gizli əsas məqsəd ərizəçilərin azadlığını məhdudlaşdırmaq idi. Belə qənaəti formalaşdıran Avropa Məhkəməsi nəzərə alıb:
(i) cəza sanksiyalarının tətbiqi və cinayət qanunlarından sui-istifadə yolu ilə hökumətin tənqidçiləri, hüquq müdafiəçiləri və NİDA təşkilatının üzvləri də daxil olmaqla, mülki hüquq fəallarının həbsə alınması və özbaşına tutulması praktikası (Avropa Məhkəməsinin "əliyev Azərbaycana qarşı" (Aliyev v. Azərbaycan) işi üzrə qərarında göstərildiyi kimi).);
(ii) "Rəşad Həsənov və başqaları Azərbaycana qarşı" işi üzrə Avropa Məhkəməsinin qərarına bax (Rashad Hasanov and Others v. Azerbaijan). və ərizəçilərə qarşı cinayət işinin başlanması və onların nəzarətə götürülməsi vasitəsilə sonrakı etirazların qarşısını almağa cəhd etmək; və sonda,
(iii) seçilmiş qətimkan tədbiri çərçivəsində həbsdə olan şəxslərin saxlanılmasına dair məsələyə baxılarkən Azərbaycan məhkəmələrinin yol verdiyi səhvlər və Konvensiyanın 3-cü maddəsinin 5-ci bəndinə əsasən müəyyən edilmiş səhvlər.
QƏRAR
İş üzrə Konvensiyanın 18-ci maddəsinin 3-cü bəndi ilə qarşılıqlı əlaqədə baxılmış tələbləri pozulub (yekdilliklə qəbul olunub).
KOMPENSASİYA
Konvensiyanın 41-ci maddəsinin tətbiqi qaydasında Avropa Məhkəməsi ərizəçilərin hər birinə 2 000 avro məbləğində mənəvi zərərin əvəzinin ödənilməsi kimi göstəriş verib. Maddi ziyanın ödənilməsi barədə ikinci ərizəçinin tələbi rədd edilib.