ՄԻԵԴ 2020 թվականի հոկտեմբերի 08-ի որոշումը " Ջհանգիրյանն ընդդեմ Հայաստանի (Jhangiryan v. Armenia) "(բողոքներ թիվ 44841/08 և 63701/09)," Սմբատ Այվազյանն ընդդեմ Հայաստանի (Smbat Ayvazyan v. Armenia) "(բողոք թիվ 49021/08) գործով:
2008 թվականին դիմումատուներին օգնություն է ցուցաբերվել բողոքի նախապատրաստմանը։ © 2005-2017 ԱՄԻ "Նովոստի-Արմենիա" ։
Գործով հաջողությամբ քննվել է բողոքի ակցիաներին մասնակցելու կապակցությամբ ընդդիմության ներկայացուցիչների կամայական քրեական գործ հարուցելու եւ դատապարտելու բողոքը: Գործով թույլ է տրվել մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին կոնվենցիայի 11-րդ հոդվածի պահանջների խախտում:
ԳՈՐԾԻ ՀԱՆԳԱՄԱՆՔՆԵՐԸ
2008թ. փետրվարի 19-ին Հայաստանում անցկացվեցին նախագահական ընտրություններ ։ Ընտրությունների նախնական արդյունքների հրապարակումից անմիջապես հետո ընդդիմության թեկնածու Տեր-Պետրոսյանն իր կողմնակիցներին կոչ է արել հանդես գալ ընտրախախտումների դեմ բողոքներով, որոնք ենթադրաբար տեղի են ունեցել ընտրությունների ընթացքում ՝ պնդելով, որ ընտրությունները ազատ եւ արդար չեն եղել: 2008թ. փետրվարի 20-ից սկսած ՝ ամբողջ երկրում ամեն օր Տեր-Պետրոսյանի կողմնակիցները բողոքի ակցիաներ էին անցկացնում ։
"Ջհանգիրյանն ընդդեմ Հայաստանի" (Jhangiryan v. Armenia) գործով դիմումատուն ելույթ է ունեցել նման ակցիաներից մեկի ժամանակ ՝ աջակցություն հայտնելով ընդդիմության թեկնածուին և քննադատելով նախագահական ընտրությունների անցկացումը։ "Սմբատ Այվազյանն ընդդեմ Հայաստանի" (Smbat Ayvazyan v. Armenia) գործում դիմումատուն եղել է ընդդիմադիր կուսակցության անդամ և Տեր-Պետրոսյանի կողմնակիցը ։ Նա ակտիվորեն մասնակցել է բողոքի ակցիաներին ՝ Պարբերաբար այցելելով ցույցեր և նստացույցեր ։ Երկու դիմումատուներն էլ ձերբակալվել են, կալանավորվել եւ այնուհետեւ դատապարտվել են սույն գործի հետ առնչություն չունեցող մեղադրանքներով, որոնք դիմումատուները անհաջող բողոքարկել են ։
Դիմումատուները պնդում էին, որ իրենց քրեական հետապնդման եւ նրանց մեղավոր ճանաչելու իրական պատճառը ընդդիմությանն աջակցելու եւ բողոքի ակցիաներին մասնակցելու համար պատիժն էր:
ԻՐԱՎՈՒՆՔԻ ՀԱՐՑԵՐ
© 2005-2017 ԱՄԻ "Նովոստի-Արմենիա" ։ (ա) տեղի է ունեցել միջամտություն: Եվրոպական դատարանն արդեն դիտարկել է Հայաստանի դեմ մի շարք նմանատիպ բողոքներ ։ Ինչպես նշված է "Մուշեղ Սաղաթելյանն ընդդեմ Հայաստանի" (Mushegh Saghatelyan v. Armenia) գործում (Եվրոպական դատարանի 2018թ. սեպտեմբերի 20-ի որոշումը, թիվ 23086/08 բողոքը), սույն գործի հանգամանքները տեղի են ունեցել Հայաստանում քաղաքական բարձր անկայունության շրջանում, որը ներառում էր ընդդիմության ելույթները, որոնք անցկացվում են ի նշան ենթադրաբար անարդար նախագահական ընտրությունների արդյունքների դեմ բողոքի: Հայաստանի իշխանությունների հաջորդած պատասխանը, որը ներառում էր ընդդիմության մի շարք կողմնակիցների ձերբակալություններն ու ձերբակալությունները, դատապարտվեց Եվրոպայի Խորհրդի Խորհրդարանական Վեհաժողովի կողմից եւ անվանվեց "ընդդիմության փաստացի ջախջախում" ։ Ընդդիմության բազմաթիվ կողմնակիցներին ներկայացված մեղադրանքները դիտարկվում էին որպես ենթադրաբար "արհեստական եւ քաղաքական դրդապատճառներով" ։
Հաշվի առնելով վերը նշված հանգամանքները, որոնք դիմումատուների գործը քննելիս պահանջում էին հատուկ ուշադրություն և ուշադրություն, Եվրոպական դատարանը վկայակոչեց հետևյալ գործոնները։
- "Ջհանգիրյանն ընդդեմ Հայաստանի" (Jhangiryan v. Armenia) գործում բարձրաստիճան պաշտոնյա դիմումատուն աշխատանքից ազատվել է այն բանից հետո, երբ նա հրապարակավ կողմ է արտահայտվել ընդդիմադիր շարժմանը և քննադատել ընտրությունները որպես կեղծ: Դիմումատուի ելույթի հաջորդ օրը և նրա ազատման օրը տեղի է ունեցել ոստիկանական գործողություն, որն ավարտվել է դիմումատուի նկատմամբ քրեական գործի հարուցմամբ ։ Սմբատ Այվազյանն ընդդեմ Հայաստանի " գործով (Smbat Ayvazyan v. Քաղաքական ընդդիմության անդամ և հայտնի հասարակական գործիչ դիմումատուին ձերբակալել են ընդդիմադիր հրապարակային միջոցառման ամենաթեժ պահին։ Այսպիսով, նրա ձերբակալությունն անուղղակիորեն կապված էր անցկացված բողոքի ակցիաների հետ, քանի որ պնդվում էր, որ ենթադրաբար ինքն իր մոտ զենք է ունեցել, երբ դուրս էր գալիս ցույցից ։
- Դիմումատուների դեմ քրեական գործեր հարուցվել են տարբեր ձեւերով։ Դիմումատուներին ձերբակալելու առիթ են հանդիսացել համապատասխանաբար չսահմանված "օպերատիվ տեղեկատվությունը" ("Ջհանգիրյանն ընդդեմ Հայաստանի" (Jhangiryan v. Armenia) և անանուն հեռախոսազանգը ("Սմբատ Այվազյանն ընդդեմ Հայաստանի" (Smbat Ayvazyan v. Armenia)), որոնք ստացվել են Հայաստանի իշխանություններին: Տեղեկատվության ճշգրիտ բնույթը եւ երկու աղբյուրներն այդպես էլ չեն բացահայտվել եւ դիտարկվել են գործերի քննության որեւէ փուլում: Հարկ է նշել, որ դիմումատուների ձերբակալման նախնական պատճառները ("Ջհանգիրյանն ընդդեմ Հայաստանի" գործով (Jhangiryan v. - Զենք կրելը և Երևան քաղաքում իրավիճակն ապակայունացնող զինված խմբին մասնակցելը և "Սմբատ Այվազյանն ընդդեմ Հայաստանի" (Smbat Ayvazyan v. Armenia) գործում զենք կրելը գրեթե անմիջապես մոռացվել են, երբ ձերբակալություններից հետո նոր հիմքեր են ի հայտ եկել դիմումատուներին մեղադրանքներ ներկայացնելու համար: Ջհանգիրյանն ընդդեմ Հայաստանի " գործով (Jhangiryan v. Armenia) դիմումատուին ոչ մի անգամ չեն հարցաքննել նրա նկատմամբ նախնական կասկածների կապակցությամբ, Փոխարենը քրեական գործ է հարուցվել այլ հիմքով, այն է ՝ այլ հրազենի ապօրինի տիրապետման հետ կապված: "Սմբատ Այվազյանն ընդդեմ Հայաստանի" (Smbat Ayvazyan v. Armenia) գործով դիմողին մեղադրել են կալանքի տակ գտնվելու ժամանակ ոստիկանության աշխատակցի վրա հարձակվելու մեջ: Այս գործոնները, ինչպես նաև դիմումատուների ձերբակալման սկզբնական պատճառների վերաբերյալ բոլոր պաշտոնական փաստաթղթերի բովանդակության զարմանալի անորոշությունը ստիպեցին Եվրոպական դատարանին հավատալ, որ բացակայում էին դիմումատուների կալանքի տակ պահելու իրական պատճառները, Իսկ այն փաստը, որ դիմումատուները ձերբակալվել են նման կասկածելի հիմքերով, տպավորություն էր ստեղծում, որ իշխանությունների մտադրությամբ դիմումատուներին ցանկացած գնով զրկել ազատությունից, և որ ձերբակալությունները կատարվել են անբարեխիղճ կերպով ։
- Դիմումատուների հասցեին մեղադրանքները, հավանաբար, չեն վերաբերել վիճահարույց նախագահական ընտրություններին հաջորդած բողոքի ակցիաներին։ Այնուամենայնիվ, դիմումատուների գործերը միավորվել են բողոքի ակցիաների կապակցությամբ հարուցված ընդդիմության առաջնորդների եւ կողմնակիցների դեմ հարուցված քրեական գործի վարույթով: Ի թիվս այլ բաների, կալանքի տակ գտնվող դիմումատուների կալանքի ժամկետը երկարաձգելու ժամանակ նույնպես վկայակոչվել է նրանց մասնակցությունը "պետական իշխանության յուրացմանը" ։
- "Ջհանգիրյանն ընդդեմ Հայաստանի" (Jhangiryan v. Armenia) գործում հրազենի ապօրինի տիրապետման մեղադրանքը բավարար մանրամասներ չի պարունակել և ի վերջո հանվել է ապացույցների բացակայության պատճառով, Ակնհայտ է, առանց որևէ էական քննության անցկացման և այն պատճառով, որ չի պատասխանել այն հարցին, թե ինչու է այդ մեղադրանքը պետք առաջ քաշել:
"Սմբատ Այվազյանն ընդդեմ Հայաստանի" (Smbat Ayvazyan v. Armenia) գործով զենքը ենթադրաբար հայտատուի մոտ գտել են առաջին օրը, երբ նրան ձերբակալել են ։ Սակայն դրան հաջորդած չորս ամիսների ընթացքում որևէ մեղադրանք չի ներկայացվել, ինչը կասկածի տակ է դնում իրեն առաջադրված մեղադրանքի արժանահավատությունն ու ճշմարտացիությունը ։ Նշված մեղադրանքն ի հայտ է եկել մոտավորապես այն ժամանակ, երբ Հայաստանի իշխանությունները դիմողին պետական իշխանության յուրացման մեջ մեղադրելու իրենց փորձերն են թողել, ինչը տպավորություն էր ստեղծում, թե Հայաստանի իշխանությունները ցանկանում էին ամեն գնով հասնել դիմողի դատապարտմանը ։ Պարզ չէ նաև, թե ինչու են դիմումատուին ուղարկել փորձաքննության ՝ դիմումատուի կողմից թմրամիջոցների հնարավոր օգտագործման հարցով, ինչն առաջին հերթին առաջացրել է վիճարկվող միջադեպը ։
Ինչ վերաբերում է կալանքի տակ պահելու ընթացքում ոստիկանության աշխատակիցների վրա հարձակման համար դիմողների դատապարտմանը, ապա այդ դատավճիռները հիմնված են եղել բացառապես ոստիկանության համապատասխան աշխատակիցների ցուցմունքների վրա, եւ այդ առնչությամբ Հայաստանի դատարանների կողմից փաստերի վերաբերյալ արված եզրակացությունները, ըստ երեւույթին, եղել են միայն կասկածի տակ չառնված հանգամանքների բառացի վերապատմություններ, ինչպես դրանք շարադրվել են հիշատակված ցուցմունքներում: Հետևաբար, քրեական գործերը քննելու ձևը ապշեցուցիչ կերպով նման էր այլ գործերի քննության ձևին, որոնցում ընդդիմության ակտիվիստները մեղադրվել և դատապարտվել էին նմանատիպ արարքների համար, Նման հանգամանքներում և նույն ապացույցների հիման վրա, ինչը ցույց էր տալիս կրկնվող սխեմայի առկայությունը և կասկածի տակ դնում դիմումատուների նկատմամբ քրեական գործերի արժանահավատությունը ։
- Դիմումատուների դեմ հարուցված քրեական գործերը, Չնայած, ընդհանուր առմամբ, կարծես, կապ չունեին բողոքի ակցիաների հետ, այնուամենայնիվ, տեղ գտան այն գործերի ցանկում, որոնց հետեւում էր Եվրոպայի անվտանգության եւ համագործակցության կազմակերպությունը (ԵԱՀԿ / ԺՀՄԻԳ) ' որպես 2008 թ.մարտի 1-2 - ի իրադարձությունների կապակցությամբ ընդդիմության առաջնորդների եւ կողմնակիցների նկատմամբ հարուցված 100-ից ավելի գործերի դատավարության դիտարկման նախագծի մաս:
Եվրոպական դատարանին ներկայացված բոլոր նյութերը թույլ են տվել բավականին վստահ, ճշգրիտ և հետևողական հետևություններ անել դիմումատուների քրեական հետապնդման և ընդդիմության գլխավորած բողոքի ակցիաներին դիմումատուների մասնակցության հետ կապված հաջորդ դատավճիռների և այդ միջոցառումներին դիմումատուներին ցուցաբերած աջակցության վերաբերյալ: Այդ կապակցությամբ Եվրոպական դատարանը պատրաստ էր ենթադրել, որ այն փաստերի ամբողջությունը, որոնց վրա հիմնված էին դիմումատուներին առաջադրված մեղադրանքներն ու դրանց վերաբերյալ դատավճիռները, կարող է ծանրակշիռ պատճառներով դիտարկվել որպես խաղաղ հավաքների ազատության իրավունքի "միջամտության" օրինակներ ։
(b) արդյոք միջամտությունը նախատեսված էր օրենքով: Քանի որ քրեական գործերով դիմումատուներին մեղավոր ճանաչելու իրական պատճառը բողոքի ակցիաներին նրանց ակտիվ մասնակցությունն էր, խաղաղ հավաքների ազատության դիմումատուների իրավունքին բողոքարկվող միջամտությունը կարող է ճանաչվել միայն ակնհայտորեն կամայական և, Հետևաբար, կոնվենցիայի 11-րդ հոդվածի իմաստով անօրինական ։
Որոշում
Գործով թույլ է տրվել կոնվենցիայի 11-րդ հոդվածի պահանջների խախտում (ընդունվել է միաձայն):
Ջհանգիրյանն ընդդեմ Հայաստանի " գործով (Jhangiryan v. Հայաստանի) Եվրոպական դատարանը նաեւ միաձայն սահմանել է, որ տեղի են ունեցել Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտումներ այն կապակցությամբ, որ դիմողի նախնական ձերբակալությունը եղել է անօրինական, Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի "գ" ենթակետը ՝ կապված այն հիմնավոր կասկածի բացակայության հետ, որ դիմողը հանցագործություն է կատարել, Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 3-րդ կետը ՝ գործին առնչվող եւ դիմողի կալանքի ժամկետը երկարաձգելու համար բավարար հիմքեր, © 2005-2017 ԱՄԻ "Նովոստի-Արմենիա" ։
Սմբատ Այվազյանն ընդդեմ Հայաստանի " գործով (Smbat Ayvazyan v. Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 3-րդ կետի և դիմումատուի կալանքի ժամկետը երկարացնելու համար բավարար հիմքեր, Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 4-րդ կետի, այն պատճառով, որ Վերաքննիչ դատարանը անհիմն մերժել է քննել դիմումատուի բողոքը 'նրան կալանքի տակ պահելու ժամկետը երկարաձգելու վերաբերյալ և Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի' նրան կալանքի տակ պահելու իրավունքը սահմանափակելու պատճառով:, անհամատեղելի է արդար դատաքննության համար դիմողի իրավունքի հետ:
Փոխհատուցում
Կոնվենցիայի 41-րդ հոդվածի կիրառման կարգով: Եվրոպական դատարանը դիմումատուներից յուրաքանչյուրին շնորհել է 14 հազարական եվրո ՝ որպես բարոյական վնասի փոխհատուցում։