ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციის მე-2 მუხლის მოთხოვნები.

Заголовок: ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენც Сведения: 2020-12-02 06:47:20

ECHR 2020 წლის 02 აპრილის გადაწყვეტილება საქმეზე "კუხალაშვილი და სხვები საქართველოს წინააღმდეგ" (საჩივრები n 8938/07 და 41897/07).

2007 წელს განმცხადებლებს დახმარება გაუწიეს საჩივრების მომზადებაში. საჩივრები შემდგომში კონსოლიდირებული და ეცნობოს საქართველოს.

საქმე წარმატებით შეეხო საჩივრებს ოპერაციის დროს ლეტალური ძალის განურჩეველი და გადამეტებული გამოყენების შესახებ წინასწარი პატიმრობის ცენტრში არეულობების აღსაკვეთად, რომელიც ჩატარდა უკონტროლო და დეზორგანიზებული ფორმით, ზემოდან მკაფიო ბრძანების გარეშე. საქმე არღვევს ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციის მე-2 მუხლის მოთხოვნებს.

 

ფაქტობრივი ფონზე

 

2006 წელს სპეცდანიშნულების რაზმი განხორციელდა წინასწარი დაკავების იზოლატორში, რომლის დროსაც შვიდი პატიმარი, მათ შორის განმცხადებლის ოჯახის წევრები, დაიღუპა უსაფრთხოების ძალების მიერ. ათობით სხვა პატიმარი მძიმედ დაშავდა.

 

კანონის პუნქტი

 

კონვენციის მე-2 მუხლის (პროცედურული და სამართლებრივი ასპექტი) შესაბამისობასთან დაკავშირებით. სამართალდამცველების მიერ ძალის გამოყენების ფაქტზე გამოძიება საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს იმავე სამმართველოს მიერ იყო ინიცირებული, რომელმაც პატიმრობის დაწესებულებაში თავდასხმის ბრძანება გასცა და პირდაპირ მიმართული იმ სამმართველოს, რომელმაც ამ დაწესებულებაში არეულობების აღკვეთა განახორციელა. გამოძიებამ არ გაითვალისწინა საკითხი, თუ როგორ უნდა დაგეგმონ სპეცოპერაცია წინასწარი პატიმრობის დაწესებულებაში, ან ლეტალური ცეცხლის ან ფიზიკური ძალის გამოყენება. გარდა ამისა, ნათელია პროკურატურის მაღალჩინოსნების ჩვენებებიდან, რომ სახელმწიფო ხელისუფლება თავდაპირველად განისაზღვრა სამართალდამცავი ორგანოების მიერ რაიმე დარღვევის იგნორირება. შესაბამისად, გამოძიება არც დამოუკიდებელი და არც მიუკერძოებელი იყო. გამოძიებაში დაზარალებულთა ახლო ნათესავების მონაწილეობა და გამოძიებაზე საზოგადოებრივი კონტროლი რეალურად არ ჩატარებულა. დასკვნის სახით, გამოძიებას კონკრეტული დასკვნები არ მიუღია. გამოძიების დროს უმოქმედობის პერიოდი მიუღებელი იყო. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ამ საქმეზე გამოძიება არ იყო ეფექტური.

 

რეზოლუცია

 

საქმე არღვევს კონვენციის მე-2 მუხლის მოთხოვნებს (პროცედურული და სამართლებრივი ასპექტი) (მიღებული ერთხმად).

კონვენციის მე-2 მუხლთან შესაბამისობის შესახებ (არსებითი ასპექტი).

ა) ევროპული სასამართლოს მიერ განხორციელებული აუდიტის მეთოდოლოგია. საქართველოს სასამართლოებს არ მიეცათ საშუალება დაედგინათ შესაბამისი ფაქტობრივი გარემოებები, ვინაიდან ამ დრომდე არ დაწყებულა სახელმწიფო ხელისუფლების წარმომადგენლების მიერ სამსახურებრივი უფლებამოსილების სავარაუდო ბოროტად გამოყენების შესახებ საქმის წარმოება არეულობების აღსაკვეთად. ამ გარემოების საპარლამენტო განხილვა არ ყოფილა, თუმცა ასეთი მასშტაბური ინციდენტი ქვეყნის შოკში ჩააგდო და მჭიდრო საერთაშორისო ყურადღება მიიპყრო. ამ თვალსაზრისით, ევროპულ სასამართლოს არ შეეძლო დაედგინა ზუსტად ის მოვლენები, რაც არეულობა მოხდა წინასწარი პატიმრობის ცენტრში, რათა ობიექტურად განესაზღვრა სახელმწიფო ხელისუფლების პოზიცია, ასე რომ, ეს იყო საქართველოს ხელისუფლება, რომელმაც სათანადოდ და დამაჯერებლად უნდა დააფიქსიროს მოვლენათა თანმიმდევრობა და უზრუნველყოს ძლიერი მტკიცებულება, რომელსაც შეეძლო მოსარჩელეთა არგუმენტების უარყოფა. იმ შემთხვევაში, თუ საქართველოს ხელისუფლება ასე არ გაკეთებულა, ევროსასამართლოს შეეძლო საკუთარი დასკვნების გაკეთება. ვინაიდან ეს იყო ევროსასამართლოში, რათა დადგინდეს ფაქტები და გამოიტანოს დასკვნები განმცხადებელთა არგუმენტებზე, მან გამოიყენა ყველა ხელთ არსებული მასალა, მათ შორის დასკვნები შესაბამისი ქართული და საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამკვირვებლების მიერ გაკეთებული საქმის ფაქტებზე, ასევე იმ საქმის გამოძიების შედეგებზე, რომლებიც შეტანილია "არეულობა" - ს ექვსი ორგანიზატორის წინააღმდეგ.

(ბ) თუ არა ლეტალური ძალის გამოყენება კანონიერი იყო. ლეტალური ძალის გამოყენება მხოლოდ სადამსჯელო ან რეპრესიული მიზნებისათვის, იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ეს მიზნები დანაშაულებრივი საზოგადოების წევრებს მოიცავს, არ შეიძლება გამართლებული იყოს კონვენციის მე-2 მუხლის მე-2 პუნქტით.

საქართველოს ხელისუფლების არგუმენტია, რომ ბარიკადებზე ყველაზე აგრესიული პატიმრების მიერ სამსახურიდან გათავისუფლებული კადრების გამო, პატიმრების სიცოცხლეზე დაუყოვნებელი და რეალური საფრთხე იყო. სამართალდამცავმა ორგანოებმა შეიძლება მართლაც არ ჰქონდა სუბიექტურად მოქმედი მიზეზი, რომ მჯერა, რომ ძალის გამოყენება იყო საჭირო. პატიმართა ქმედებებმა მიუთითა ბუნტის დაწყების მცდელობა. ზემოთქმულიდან გამომდინარე, საქართველოს ხელისუფლებას შესაძლოა მიუმართავთ ზომები, რომელიც მოიცავდა ლეტალური ძალის გამოყენების შესაძლებლობას.

გ) იყო თუ არა ლეტალური ძალის გამოყენება საქმის გარემოებების პროპორციული. ხელისუფლებამ დიდი ხნით ადრე იცოდა სადავო მოვლენების შესახებ გეგმები კრიმინალური ხელისუფლების პროვოცირებას არეულობების სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში. თუმცა, წევრები ბუნტის კონტროლის ერთეული არ მიუღია კონკრეტული ინსტრუქციები და ბრძანებებს მათი ხელმძღვანელები დაკავშირებით საჭირო ფორმა და ინტენსივობა ნებისმიერი გამოყენება ცეცხლის მოკვლა, რათა მინიმუმამდე მსხვერპლი. წინასწარი დაკავების იზოლატორში ავტომატური ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენება აუცილებლად ნიშნავს იმას, რომ ფატალური ზიანის გამომწვევი რისკი უჩვეულოდ მაღალი იყო. საქართველოს ხელისუფლებამ არ უზრუნველყო რაიმე მტკიცებულება, რომ სპეცრაზმმა კონტროლი განახორციელა კონტროლის ქვეშ და ორგანიზებული იყო ნათლად მიღებული ბრძანებების შესაბამისად. Human rights watch-ის მიერ მოპოვებული მტკიცებულებების თანახმად, შესაბამისმა ორგანოებმა ზუსტად არც კი იციან, ვინ იყო სპეცრაზმის კონტროლის ოპერაცია.

უფლებამოსილმა ხელისუფლებამ არ გაითვალისწინა წინასწარი პატიმრობის ცენტრში არეულობების აღკვეთის ალტერნატიული, ნაკლებად ძალადობრივი მეთოდები, როგორიცაა ცრემლსადენი გაზი ან წყლის ჭავლი. ეს აშკარად შედეგი იყო რაიმე სტრატეგიული დაგეგმვის ნაკლებობა ბუნტის კონტროლის ოპერაციის ჩატარებასთან დაკავშირებით. უფრო მეტიც, Amnesty international-ისა და human rights watch-ის თანახმად, პატიმრებს ცეცხლი გაუხსნეს არა მხოლოდ შენობის შიგნით სპეცრაზმის წევრებმა, არამედ მიმდებარე სახლების სახურავებზე მდებარე სროლებმა (შემთხვევითი დარტყმები, რომლებიც ფანჯრებს მოხვდა). ამ ფაქტებმა მიუთითა, რომ სპეცრაზმის წევრების მიერ ლეტალური იარაღის გამოყენება თვითნებური და გადაჭარბებული იყო. გარდა ამისა, human rights watch-ის თანახმად, პატიმრებთან მოლაპარაკების სერიოზული მცდელობა არ ყოფილა, თუმცა მათ ნათლად აჩვენეს ასეთი მოლაპარაკების სურვილი. ამასთან დაკავშირებით შესაბამისი იყო იმის გამეორება, რომ წინასწარი პატიმრობის დაწესებულებაში მყოფი პირები სახელმწიფო დაცვის საჭიროების მქონე მოწყვლად ჯგუფს წარმოადგენდნენ.

საერთაშორისო ორგანიზაციების შესაბამისი ანგარიშების თანახმად, არეულობების აღსაკვეთად ოპერაციის დასრულების შემდეგ, საქართველოს ხელისუფლებამ ვერ შეძლო დაზარალებული პატიმრებისთვის სათანადო სამედიცინო მომსახურების ორგანიზება. ვინაიდან არეულობა პროგნოზირებადი იყო, შესაბამისი ორგანოების პასუხისმგებლობა შესაბამისი სამედიცინო ევაკუაციის გეგმის შემუშავება კიდევ უფრო მაღალი იყო. გარდა ამისა, არსებობს სანდო ინფორმაცია, რომ ბევრი პატიმარი არასათანადო მოპყრობა და მათი საკნებში დახვრიტეს, მიუხედავად იმისა, რომ მათ აღარ წინააღმდეგობა გაუწიეს. დასკვნის სახით, არც კომპეტენტურმა ორგანოებმა და არც საქართველოს ხელისუფლებამ, ევროსასამართლოს წინაშე სამართალწარმოების პროცესში, არ მიაწოდეს ინფორმაცია სადავო ოპერაციის დროს დაღუპული თითოეული განმცხადებლის ოჯახის წევრის ბედის შესახებ. იმის გათვალისწინებით, რომ საქართველოს ხელისუფლებამ პატიმრებს პატიმრობის დაწესებულებაში არსებული არეულობების დასრულების შემდეგ მკურნალობა გაუწია, საქართველოს ხელისუფლების მიერ პატიმრების ყოველი გარდაცვალების შესახებ ინფორმაციის მიწოდება განსაკუთრებით მძიმე დარღვევაა, რაც შიდა გამოძიების უკიდურესად გაუფრთხილებელ ქმედებას იწვევს.

 

რეზოლუცია

 

საქმე იყო კონვენციის მე-2 მუხლის მოთხოვნათა დარღვევა (არსებითი ასპექტი) (მიღებული ერთხმად).

 

კომპენსაცია

 

კონვენციის 41-ე მუხლის გამოყენებისას. სასამართლომ პირველი და მეორე განმცხადებლებს ერთობლივად 40,000 ევრო და მესამე განმცხადებლის 32,000 ევრო მიმართ მორალური ზიანის ანაზღაურების გარეშე, მაგრამ სარჩელი ფულადი ზიანი არ დაკმაყოფილდა.

 

 

Добавить комментарий

Код

© 2011-2018 Юридическая помощь в составлении жалоб в Европейский суд по правам человека. Юрист (представитель) ЕСПЧ.