ECHR– ის 2019 წლის 10 ოქტომბრის განჩინება ბათაიშვილის წინააღმდეგ საქართველოს საქმეში (საჩივარი 82 8284/07).
2007 წელს განმცხადებელს დაეხმარა საჩივრის მომზადებაში. მოგვიანებით, საჩივარი პოლონეთს დაუკავშირდა.
ამ საქმეში, საჩივარში წარმატებით იქნა განხილული, რომ ხელისუფლებამ შეადგინა აუდიოჩანაწერი დანაშაულის გარეგნობის შესაქმნელად, და შემდეგ, სანამ განმცხადებელს ოფიციალურად წაუყენებდნენ ბრალდებას, მათ საზოგადოებისთვის ხელმისაწვდომი ჩანაწერი გააკეთეს. საქმე შეიცავდა ადამიანის უფლებათა და ძირითადი თავისუფლებების დაცვის შესახებ კონვენციის მე -6 მუხლის მე -2 პუნქტის მოთხოვნებს; ადგილი არ ჰქონია ადამიანის უფლებათა და ძირითადი თავისუფლებების დაცვის შესახებ კონვენციის მე -5 მუხლის მე -3 პუნქტის მე -4 პუნქტების მოთხოვნებს.
საქმის გარემოებები
2006 წლის 22 ივლისს, არალეგალური შეიარაღებული ჯგუფისა და მისი ხელმძღვანელობის შექმნასთან დაკავშირებით სისხლის სამართლის საქმეზე წინასწარი გამოძიება დაიწყო. მეორე დღეს მიიღო ბრძანება, რომ მოესმინა ადგილობრივი შეიარაღებული ჯგუფის ლიდერის სატელეფონო საუბრები და ჩაწერილი იყო სატელეფონო საუბრები მასსა და განმცხადებელს შორის, რომელიც ოპოზიციის თვალსაჩინო წევრი იყო. მათ შორის ერთ – ერთი საუბრის ჩანაწერი გადაცემულ იქნა სატელევიზიო არხზე და გადაიცემა 2006 წლის 25 ივლისს.
განმცხადებელმა გააკრიტიკა ეს ქმედებები და განაცხადა, რომ ჩანაწერი შეფუთული იყო. გამოჩენილმა პოლიტიკოსებმა კომენტარი გააკეთეს განმცხადებელსა და უკანონო შეიარაღებული ჯგუფის ლიდერს შორის კავშირს, მათ მონაწილეობას ანტისახელმწიფოებრივ საქმიანობაში და განმცხადებლის ბრალდებას უდავო უწოდეს. 2006 წლის 29 ივლისს განმცხადებელი დააპატიმრეს და ბრალი წაუყენეს დანაშაულისთვის მზადყოფნაზე და ღალატში თანამონაწილეობაზე. განმცხადებელი გაასამართლეს, მაგრამ შემდეგ იგი შეიწყალეს საქართველოს პრეზიდენტმა, სანამ საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ არ დააკმაყოფილა მისი საჩივრები განაჩენის შესახებ.
სამართლის კითხვები
კონვენციის მე -6 §2 მუხლის დაცვასთან დაკავშირებით. (ა) დასაშვებობა. განმცხადებელი ირწმუნებოდა, რომ ხელისუფლებამ ყალბი ჩანაწერი შეიტანა ყალბი დანაშაულის გარეგნობის შესაქმნელად, შემდეგ კი, სანამ ოფიციალურად იქნებოდა ბრალი წაყენებული, ისინი ჩანაწერს საჯაროდ ხელმისაწვდომი გახდნენ. ამგვარი სავარაუდო უსამართლო ქცევა, თუ ეს დადგენილია ან გულისხმობს საქმის არსებითი განხილვის დროს სასამართლოს წინაშე, ჩანაწერის გადაცემას შორის მოკლე დროში ინტერვალით, განმცხადებლის დაკითხვასა და მის მიერ წარდგენილ საბრალდებო დასკვნასთან დაკავშირებით, შეიძლება გამოიწვიოს, განმცხადებლის საქმის განსაკუთრებული გარემოებების გათვალისწინებით, მე -2 მუხლის გამოყენება. კონვენციის 6 იმ დროიდან, როდესაც, სავარაუდოდ, ყალბი ჩანაწერი გამოქვეყნდა ხელისუფლების მიერ. შესაბამისად, კონვენციის მე -6 §2 მუხლის მიზანშეწონილობის საკითხი მჭიდრო კავშირშია საჩივრის არსთან და იგი მასთან უნდა იყოს შერწყმული საჩივრის არსებითი განხილვის დროს.
(ბ) დამსახურება. განმცხადებლის თანმიმდევრული პოზიცია, რომელიც მან არაერთხელ გამოთქვა საქართველოს ხელისუფლებას, იყო ის, რომ აუდიოჩანაწერი გაყალბდა, რათა მოხსნებულიყო საუბრის ძირითადი პუნქტები. შედარებისთვის: საქართველოს ხელისუფლების არგუმენტები, როდესაც საქმეს განიხილავდა ადგილობრივ დონეზე, შემდეგ კი ევროპულ სასამართლოში რამდენიმე პუნქტზე იყო გადახდისუუნარო. მთავრობამ ევროსასამართლოში წარუდგინა აუდიოჩანაწერის მხოლოდ ერთი ვერსია. ამასთან, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროდან და საქართველოს გენერალური პროკურატურიდან მიღებული ოფიციალური დოკუმენტების საფუძველზე, შეიძლება დავასკვნათ, რომ აუდიოჩანაწერის ორი ვერსია არსებობს.
რაც შეეხება საკითხს იმის შესახებ, ჰქონდა თუ არა ხელისუფლების ან კერძო სატელევიზიო არხის ყალბი ჩანაწერების გაყალბება, სასამართლომ უარყო, როგორც საქართველოს დამაკონტროლებელი არგუმენტი, რომ საქართველოს ხელისუფლებამ შიდა დონეზე წამოაყენა ის, რომ სატელევიზიო არხმა შეცვალა აუდიოჩანაწერი, მისგან ზოგიერთი ნაწილის გამოკლებით, შეზღუდვების დაწესებაზე დაყრდნობით. ხელმისაწვდომი საეთერო დრო ევროსასამართლოში საქართველოს ხელისუფლებამ განაცხადა, რომ ტელევიზიას უფლება აქვს გადაწყვიტოს, რომ ჩაწერილი საუბრის რომელ ნაწილს ეხებოდა მოხსენება. ეს არგუმენტი არ ეხმიანებოდა მათ მიერ სასამართლოს მიერ მათ მიერ წამოყენებულ პოზიციას, რომ აუდიოჩანაწერის მხოლოდ ერთი ოფიციალური ვერსია არსებობს, რაც იდენტური იყო ტელევიზიით გამოქვეყნებული. ამრიგად, არსებული ინფორმაციის გათვალისწინებით, სადავო აუდიოჩანაწერი მედიას გადასცა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრომ.
ყოველივე ზემოთქმულის გათვალისწინებით, სასამართლომ უნდა გამოიტანოს დასკვნები ხელმისაწვდომი მასალებიდან და ხელისუფლების ქცევიდან და გააგრძელოს საქმის განხილვა იმ საფუძვლით, რომ განმცხადებლის არგუმენტები მის სისხლის სამართლის საქმეში მტკიცებულების გაყალბებასთან დაკავშირებით და აუდიოჩანაწერის განაწილების დრო იყო საფუძვლიანი.
რაც შეეხება საკითხს, შეესაბამება თუ არა ეს საქციელი კონვენციის მე -6 მუხლის მე -2 პუნქტს, სასამართლო აღნიშნავს, რომ სატელევიზიო არხისთვის მიცემული აუდიოჩანაწერი ტელევიზიით ეთერში გავიდა ოთხი დღის განმავლობაში, სანამ განმცხადებელი ოფიციალურად დააკავეს და ბრალი წაუყენეს. მჭიდრო ურთიერთკავშირში მყოფი მოვლენების თანმიმდევრობით, მთლიანობაში განიხილება, რომ განმცხადებლის მდგომარეობას მნიშვნელოვნად უარყოფითად აისახებოდა საგამოძიებო ორგანოების ქცევით კონვენციის მე -6 მუხლის მე -2 პუნქტის გამოყენება, რომლებმაც უკანონოდ დაამყარეს მასზე ეჭვი, გაყალბდნენ და ავრცელებდნენ შესაბამის მტკიცებულებებს. ამ მასალამ შემდგომში დაადანაშაულა განმცხადებელი დანაშაულში.
მიუხედავად იმისა, რომ ბრალდება, რომ განმცხადებელმა არ მოახდინა დანაშაულის ჩადენისთვის მზადება, გამორიცხული იყო სასამართლო სხდომის სასამართლო განხილვის დროს, სასამართლოში გაგზავნილი საბრალდებო დასკვნა, თითქმის ოთხი თვის შემდეგ, აუდიოჩანაწერის განაწილებიდან კვლავ დაფიქსირდა ბრალდებას, მიუხედავად ამისა რომ პროკურატურამ კარგად უნდა იცოდა მტკიცებულების გაყალბების შესახებ, რასაც საფუძვლად უდევს პროკურატურა. ასეთ ვითარებაში, განმცხადებლის დამნაშავე მხარის პრეზენტაცია გაგრძელდა მედიაში აუდიოჩანაწერის პირველი გადაცემიდან და მინიმუმ ოთხი თვის განმავლობაში.
აუდიოჩანაწერის გადაცემისთანავე, საქართველოს პარლამენტის წევრებმა გააკეთეს რამდენიმე განცხადება, რომლებიც ეხებოდა ამ ჩანაწერს და გამოთქვამდნენ თავიანთ მოსაზრებას განმცხადებლის როლის შესახებ გარკვეულ ღონისძიებებში. მიუხედავად იმისა, რომ განმცხადებლის პრეტენზიები საჯარო გამოსვლის შესახებ სასამართლომ დაუშვებლად გამოაცხადა, სასამართლომ ისინი მაინც აუდიოჩანაწერის მაუწყებლობის ზოგადი კონტექსტის ნაწილი გახადა, რამაც შექმნა შთაბეჭდილება, რომ განმცხადებელმა ჩაიდინა დანაშაული მისი ბრალეულობის დადგენამდე. სასამართლო. ამრიგად, აუდიოჩანაწერის გავრცელება არ შეიძლება გამართლებულიყო საზოგადოების ინტერესით, ხოლო შესაბამისი ორგანოების მონაწილეობა მედიაში აუდიოჩანაწერის გაყალბებასა და შემდგომში გავრცელებაში მედიაში მონაწილეობა შეუწყო იმ ფაქტს, რომ განმცხადებელი თვლიდა დამნაშავედ, სანამ მისი ბრალეულობა დადასტურდებოდა სასამართლომ.
რეზოლუცია
კონვენციის მე -6 მუხლის მე -2 პუნქტი გამოცხადდა დასაშვებად, რომ არსებითად განიხილავდეს, ამ შემთხვევაში დაირღვა კონვენციის მე -6 მუხლის მე -2 პუნქტის მოთხოვნები (მიღებული იქნა ერთხმად).
სასამართლომ ვერ დაადგინა კონვენციის მე -5 მუხლის მე -3 პუნქტის დარღვევა, დაეთანხმა, რომ ქართული სასამართლოების მტკიცებულებები იყო შესაბამისი და საკმარისი იმისთვის, რომ განმცხადებელს დაეკავებინა პატიმრობა და რომ არ შეიძლება აღიარებულიყო, რომ საგამოძიებო ორგანოებმა და სასამართლოებმა არ გააკეთეს განსაკუთრებული ყურადღება გამოიჩინა განმცხადებლის საქმის განხილვაში. სასამართლომ ასევე ვერ დაადგინა კონვენციის მე -5 მუხლის მე -4 პუნქტის დარღვევა და აღნიშნა, რომ განმცხადებელი იმყოფებოდა ყველა პირველ ინსტანციაში, რომელიც დაკავშირებულია მისი წინასწარი პატიმრობით და შეძლო ეფექტურად გაასაჩივროს მის წინააღმდეგ წარმოებული არგუმენტები.
კომპენსაცია
კონვენციის 41-ე მუხლის გამოყენებისთვის. სასამართლომ განმცხადებელს 3,600 ევრო მიანიჭა მორალური ზიანის ანაზღაურება.