Wyrok ETPC z dnia 5 września 2019 r. W sprawie Olewnik-Cieplinska i Olewnik przeciwko Polsce (skarga nr 20147/15).
W 2015 r. Wnioskodawcom udzielono pomocy w przygotowaniu skargi. Następnie skarga została zakomunikowana Polsce.
W sprawie skutecznie rozpatrzono skargę dotyczącą niewłaściwej reakcji władz na uprowadzenie osoby, a także sytuacji, w której okoliczności porwania i śmierci osoby pozostawały niejasne przez 17 lat po wydarzeniach. Sprawa dotyczyła naruszenia art. 2 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Okoliczności sprawy
W październiku 2001 r. Brat skarżącego, który był synem skarżącego, został uprowadzony i zażądał jego powrotu. Był przetrzymywany w niewoli przez prawie dwa lata, a następnie został zabity po tym, jak skarżący przekazał okup za jego zwolnienie w 2003 roku. Okoliczności porwania i zabójstwa brata skarżącego zostały ustalone w listopadzie 2005 r., Kiedy świadek wskazał porywaczy. Miejsce, w którym ukryto ciało zmarłego, zostało odkryte w październiku 2006 roku. W marcu 2008 r. 10 osób zostało skazanych za udział w grupie przestępczej utworzonej w celu porwania ofiary. Dwóch z nich zostało skazanych za morderstwo i skazanych na dożywocie. Zdania te opierały się głównie na spowiedzi. Dochodzenie w sprawie zaangażowania innych niezidentyfikowanych osób w przestępstwo było nadal w toku.
PYTANIA PRAWNE
W odniesieniu do zgodności z art. 2 Konwencji. (a) Aspekt merytoryczny. W przypadkach okupu założono, że życie i zdrowie ofiary były zagrożone. Pisma otrzymane od porywaczy przez rodzinę i policję wyraźnie wskazywały, że życie krewnego skarżących było zagrożone. Bezpośredni charakter zagrożenia życia należy rozumieć jako odniesienie głównie do powagi sytuacji i szczególnej wrażliwości ofiary uprowadzenia. Ryzyko nie zmniejszyło się z czasem. Przeciwnie, fakt, że sytuacja nie uległa zmianie od lat, zwiększył cierpienie ofiary oraz ryzyko dla jej życia i zdrowia. Prawdziwe ryzyko dla jego życia pozostawało zatem bezpośrednie przez cały okres, gdy był w niewoli. Tak więc władze wiedziały lub powinny były wiedzieć o istnieniu rzeczywistego i bezpośredniego zagrożenia dla życia i zdrowia ofiary od momentu jej zniknięcia. W tej sytuacji pozytywne obowiązki pozwanego Rządu wynikające z art. 2 Konwencji polegały na tym, że polskie władze powinny były zrobić wszystko, czego można było się po nich spodziewać, aby jak najszybciej znaleźć osobę porwaną i ustalić tożsamość porywaczy.
Policja popełniła szereg poważnych błędów, które doprowadziły do tego, że wszystkie próby przeprowadzenia śledztwa w sprawie porwania zakończyły się niepowodzeniem. Obejmowały one naruszenia podczas zbierania dowodów w domu ofiary natychmiast po uprowadzeniu, nie przesłuchanie świadków i nie wyjaśnienie ich działań w związku z otrzymaniem anonimowego listu wskazującego osoby zaangażowane w uprowadzenie, długotrwałą analizę połączeń od porywaczy, brak monitorowania przeniesienia okup, za który przyszli sami porywacze. Co więcej, numery seryjne banknotów, mimo że rodzina przekazała je policji, zostały wysłane do centralnej instytucji nadzoru bankowego dopiero po 17 miesiącach.
Polskie władze nie zareagowały na sytuację w sposób wymagany od nich w sprawie o porwanie i długotrwałe uprowadzenie. Pomimo faktu, że Trybunał nie może poczynić założeń co do zakończenia sprawy, gdyby władze wykazały więcej zapału, istnieje wyraźny związek przyczynowy między dużą listą błędów i niedociągnięć, które zostały popełnione i miały miejsce przez kilka lat, oraz brak postępów w dochodzeniu, gdy krewny skarżących wciąż żył.
UCHWAŁA
W sprawie doszło do naruszenia wymagań art. 2 Konwencji w aspekcie merytorycznym (przyjętym jednogłośnie).
(b) Proces prawny. Oprócz postępowania przeciwko członkom grupy przestępczej, którzy porwali i zabili krewnych skarżących, polski Sejm (izba niższa polskiego parlamentu) powołał komisję parlamentarną, której zadaniem będzie m.in. rozpatrzenie działań policji i prokuratury. Skala wykrytych niedociągnięć była sama w sobie taka, że komisja rozważyła wersję umyślnych i umyślnych działań urzędników mających na celu ukrywanie dowodów, niszczenie dowodów, tworzenie fałszywych wersji operacyjnych, w wyniku czego niektórzy z nich współpracowali z grupą przestępczą . Trybunał Europejski odnotował działania prokuratury w dochodzeniu w sprawie odpowiedzialności niektórych funkcjonariuszy policji i prokuratorów. Postępowanie karne przeciwko dwóm funkcjonariuszom policji zakończyło się, ponieważ wygasł ich termin przedawnienia. Inne postępowania nie doprowadziły do ścigania poszczególnych funkcjonariuszy policji lub prokuratorów. Niemniej jednak nakazy zakończenia dochodzenia zawierały ważne informacje o działaniach władz. Prokuratura doszła do wniosku, że państwo „nie stworzyło odpowiednich struktur prawnych i finansowych dla prokuratury” w celu skutecznego prowadzenia dochodzeń w sprawie przestępstw takich jak porwanie.
Pomimo pozytywnych zmian mających na celu zbadanie śmierci członka rodziny skarżących, postępowanie o zabójstwo było nadal w toku. W ostatnich produkcjach jego ciało zostało ekshumowane i przeprowadzono nowe badanie poubojowe. Ponadto wzięto pod uwagę możliwość zaangażowania w przypadku innych osób. 17 lat po uprowadzeniu okoliczności sprawy nadal nie zostały w pełni wyjaśnione.
UCHWAŁA
W sprawie doszło do naruszenia wymogów art. 2 Konwencji w aspekcie proceduralnym i prawnym (przyjętym jednogłośnie).
PŁATNOŚĆ
W zastosowaniu art. 41 Konwencji. Trybunał przyznał skarżącym łącznie 100 000 EUR z tytułu szkody niemajątkowej, a roszczenia z tytułu szkody majątkowej zostały odrzucone.