ECHR– ის 2019 წლის 25 ივლისის განჩინება სვანიძის წინააღმდეგ საქართველოს საქმეში (საჩივარი 3737809/08).
2008 წელს განმცხადებელს დაეხმარა საჩივრის მომზადებაში. შემდგომში, საჩივარი დაუკავშირდა საქართველოს.
საქმეში წარმატებით განიხილებოდა საჩივარი სარეზერვო მოსამართლის განაჩენის გამოტანის თაობაზე, ზეპირი ჩვენების ოქმის საფუძველზე, მოწმეების განმეორებითი მოსმენის გარეშე. ამ შემთხვევაში, დაირღვა ადამიანის უფლებათა და ძირითადი თავისუფლებების დაცვის შესახებ კონვენციის მე -6 მუხლის პირველი პუნქტის მოთხოვნები.
საქმის გარემოებები
განმცხადებელი, საავადმყოფოს გინეკოლოგიური განყოფილების ხელმძღვანელი, ნასამართლევი იყო, რომ დასაბუთებული მიზეზის გარეშე, უარი ეთქვა სასწრაფო სამედიცინო დახმარებაზე პაციენტისთვის, რომელიც მის სიცოცხლეს ემუქრებოდა, რამაც გამოიწვია პაციენტის გარდაცვალება. მას შემდეგ, რაც მოწმეებმა მოისმინეს სასამართლო განხილვის დროს, საქმე გადაეცა შემცვლელ მოსამართლეს. ამ უკანასკნელმა უარყო განმცხადებლის ადვოკატის მოთხოვნა, თავიდანვე განაგრძოს საქმის წარმოება, აღნიშნა, რომ საქმის მასალები საკმარისი იყო განსახილველად. განმცხადებლის წინააღმდეგ განაჩენი გამოტანილი იქნა სააპელაციო სასამართლომ, მტკიცებულებების განმეორების გარეშე.
სამართლის კითხვები
რაც შეეხება კონვენციის მე -6 მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისობას. სარეზერვო მოსამართლეს არ მიუღია მონაწილეობა სასამართლო პროცესზე მოწმეების ზეპირ ჩვენებაში. მას არ მოსმენილია 17 მოწმედან, მათ შორის ორი ექსპერტი და თანამონაწილე ბრალდებას და მსჯავრდებული დაუწერია სასამართლო პროცესის ჩანაწერების საფუძველზე.
სასამართლო პროცესის განმავლობაში განმცხადებელი მუდმივად ედავებოდა კონკრეტულ ფაქტობრივ გარემოებებს, რაც პროკურატურამ წარმოადგინა. საქმის გარემოებების დადგენის მიზნით, რაც საფუძვლად დაედო განმცხადებლის გასამართლების გადაწყვეტილების საფუძველს, სარეზერვო მოსამართლემ მოიხსენია მოწმის განცხადებების ოქმები. იმის გათვალისწინებით, რომ საქმეს წარმოადგენს რთული ფაქტობრივი საფუძველი და ის, რომ შემცვლელმა მოსამართლემ იგი ინდივიდუალურად გამოიკვლია, ის ფაქტი, რომ მას არ ჰქონდა შესაძლებლობა ჩაეტარებინა მტკიცებულებათა უშუალო შეფასება და შესაბამისი პირების ქცევა ართმევდა მას შესაძლებლობას, ჩამოაყალიბა საკუთარი მოსაზრება მათ საიმედოობასთან დაკავშირებით და შეამცირა მისი შესაძლებლობა სწორად გესმოდეთ მტკიცებულებები და არგუმენტები ისე, რომ განმცხადებლის სამართლიანი სასამართლოს უფლება დაცული იყოს.
განმცხადებელმა ეს თავის საჩივარში სპეციალურად მიუთითა სააპელაციო სასამართლოში. ამასთან, საჩივრის არსებითი განხილვის გარეშე, სააპელაციო სასამართლომ გადაწყვიტა, რომ ვინაიდან მოსამართლე შემცვლელი იყო, მას არ ევალებოდა მოწმეების კვლავ მოსმენა. იგივე დასკვნამდე მივიდა საქართველოს უზენაესი სასამართლო.
შემცვლელი მოსამართლის საქმეში შესვლის შემდეგ, დაცვის მხარემ მოითხოვა მტკიცებულების ხელახალი შემოწმება, მაგრამ შემცვლელმა უარი თქვა მოთხოვნაზე. ამასთან, განმცხადებელმა მოითხოვა კიდევ ორი მოწმის დაკითხვა, მაგრამ ეს ასევე უარი ეთქვა. მოთხოვნა ასევე უარყო სააპელაციო სასამართლომ, რომელმაც დაასკვნა, რომ სასამართლო სასამართლომ უკვე განიხილა იგი. ამ პირობებში განმცხადებელმა გააკეთა ყველაფერი, რაც შეიძლება გონივრულად და რეალისტურად მოელოდა მისგან ამ თვალსაზრისით.
მოწმის დაკითხვის ოქმების არსებობამ ვერ ანაზღაურა მტკიცებულებათა გამოძიების უშუალოობა. უმაღლესმა სასამართლომ დაადასტურა საოლქო სასამართლოს განჩინება ყოველგვარი მტკიცებულების პირდაპირ განხილვის გარეშე, იმის მიუხედავად, რომ მას ჰქონდა ასეთი უფლება. სასამართლო მოსამართლემ, რომელმაც განმცხადებელი გაასამართლა, მოქმედებდა დაუყოვნებლობის პრინციპის დარღვევით და არ მიიღო შესაბამისი ზომები ამ უმოქმედობის კომპენსაციისთვის.
რეზოლუცია
ამ შემთხვევაში დაირღვა კონვენციის მე -6 მუხლის პირველი პუნქტის მოთხოვნები (ერთხმად მიიღეს).
გადახდა
კონვენციის 41-ე მუხლის გამოყენებისთვის. სასამართლომ განმცხადებელს 3500 ევრო (EUR) მიანდო მორალური ზიანის ანაზღაურება; მოთხოვნა მატერიალური ზიანის ანაზღაურების შესახებ უარყო.