Altay / Türkiye davasında 9 Nisan 2019 tarihli AİHM kararı (No. 2) (şikayet No. 11236/09).
2009 yılında başvurana şikayetin hazırlanmasında yardımcı olunmuştur. Akabinde şikayet Türkiye'ye iletilmiştir.
Davada, avukatıyla birlikte ömür boyu hapis cezasına çarptırılan başvuranın istişareleri sırasında bir memurun bulunmasına ilişkin şikayet başarılı bir şekilde değerlendirilmiştir. Dava, İnsan Haklarının ve Temel Özgürlüklerin Korunması Sözleşmesi'nin 6. maddesinin 8. maddesinin 1. paragrafının gereklerini ihlal etmiştir.
Davanın koşulları
Bir ömür boyu hapis cezasına çarptırılan başvuran, avukatından, Türk mahkemelerine göre koruma haklarını genişletmeyen ve bu nedenle başvurana aktarılmaması gereken bir kitap ve bildiri içeren bir paket aldı. Daha sonra, ıslah kurumunun idaresi, savcıya, 5351 sayılı Kanunun 5. maddesinin başvuranın davasına uygulanmasını talep ederek, mahkumun avukata danışılması sırasında bir yetkilinin bulunabilmesini talep etmiştir. Türk mahkemesi, yalnızca dava dosyasını inceleyerek sözlü duruşma yapmadan ve başvuran ile avukatından açıklama talep etmeden bu talebi kabul etmiştir.
HUKUK SORULARI
Sözleşme'nin 8. maddesine uyum konusunda. Sözleşme'nin 8. maddesi, herkesin onlarla ve dış dünyayla, yani "özel sosyal yaşam" ile ilişki kurmak ve geliştirmek için diğer insanlarla iletişim kurma hakkı sağlar ve kamusal bağlamda mesleki faaliyetler veya eylemler içerebilir. Bu nedenle, bir kişi ile diğer insanlar arasında, kamusal bağlamda bile, “özel yaşam” kavramıyla ilgili olabilecek bir etkileşim alanı vardır. Bir kişiyi avukatla yasal yardım bağlamında iletmek, özel yaşam alanını ifade eder, çünkü bu tür bir iletişimin amacı, kişiye hayatı hakkında bilinçli kararlar alma fırsatı sunmaktır. Çoğu zaman, avukata iletilen bilgiler samimi ve kişisel veya hassas konularla ilgilidir. Dolayısıyla, ister adli ister cezai takibat içerip içermediğine veya genel adli yardım sağlanmasına bakılmaksızın, bir avukatla iletişim kuran kişiler toplantılarının özel olarak yapılmasını ve içeriklerinin gizli tutulmasını makul bir şekilde bekleyebilirler.
Konuşmanın içeriği ve avukat ve müvekkil arasındaki ilişkinin son özgürlüklerinden mahrum bırakılması bağlamındaki ayrıcalığı konusunda, avukatlarla farklı yazışma türlerini birbirinden ayırt etmek için hiçbir neden yoktu; Duruşma ile ilgili yazışmalar ile genel yazışmalar arasında bir çizgi çizmek özellikle zordu ve bir avukatla yazışma, duruşma ile çok az ilişkisi olan veya hiç ilişkisi olmayan konularla ilgili olabilir. Bu ilke, bir avukatla yapılan sözlü konuşmaya bir fortiori uygulandı. Buna göre, prensip olarak, avukat ve müvekkili arasındaki sözlü müzakereler ve yazışmalar, Sözleşme'nin 8. maddesi uyarınca ayrıcalıklı bir konumdadır.
Önemine rağmen, bir avukatla gizli görüşme hakkı mutlak değildir ve sınırlı olabilir. Devletin, danışmanın ve avukat arasındaki iletişimin özel doğasına izin verilen müdahale sınırlarını değerlendirme konusundaki takdir özgürlüğü önemsiz olacaktır, çünkü sadece özgürlükten mahrum bırakılan yerlerde ciddi bir suçun önlenmesi veya büyük güvenlik ihlallerinin ve korumanın haklı gösterilmesi gibi gerekçeler olabilir. Sözleşme, avukatların müvekkilleriyle ilişkilerini etkileyebilecek bazı kısıtlamaları yasaklamamaktadır. Bu gibi davalara, özellikle, bir avukatın bir suçun işlenmesine ve bazı olumsuz sistemik olaylara karşı mücadeleye katıldığına dair güvenilir kanıtlar varsa izin verilir. Bununla birlikte, bu bağlamda, avukatların adalet yönetiminde önemli bir yere sahip oldukları ve tartışmalı taraflar ile mahkeme, kolluk kuvvetleri arasındaki arabulucu rolleri nedeniyle çağrılabilecekleri için, bu tür önlemlerin uygulanması için açık bir norm sistemi oluşturmak önemlidir.
Başvuranın davasında, Türk mahkemeleri avukat ve başvuran arasındaki istişarelerin gizliliğine müdahale etmek için 5275 sayılı Kanunun 59 uncu maddesine yasal dayanak olarak atıfta bulunmuştur. Türk mahkemeleri bu bağlamda, başvuranın mahkemede savunma konularının tartışılmasıyla ilgili olmayan kitap ve süreli yayınları yolladığı için avukatın davranışının mesleği ile bağdaşmadığını belirtmiştir.
Bununla birlikte, 5275 sayılı Kanunun 59. Maddesi, bir avukat ile müvekkil arasındaki iletişim sırrının ihlal edilebileceği kapalı bir koşullar listesi içeren istisnai bir önlemdi. Bu hükme göre, yalnızca bir mahkum ve avukatına tanınan imtiyazın terör örgütleriyle iletişim kurmak veya bir suç işlemek veya adaletin idaresini tehdit etmek için kullanıldığını belirtmesi durumunda, resmi bir düzeltme görevlisinin varlığı için emir verilebilir avukatın müvekkil ile toplantısında kurumlar.
Yazışmanın sadece savunma haklarıyla ilgili olmadığı gerekçesiyle kesilmesi, avukatla müvekkil arasındaki iletişim gizliliğini ihlal etmenin temeli olarak yasanın bu hükmü ile öngörülmemiştir. Farklı bir sonuç, söz konusu makalenin mektubu ile çelişir ve müşterinin mahkemede savunma hattının inşasıyla ilgili olmayan bir avukattan yapılan herhangi bir yazışmanın, eylem süresi üzerinde herhangi bir sınırlama olmaksızın böyle ciddi bir tedbirin uygulanmasına yol açabileceği anlamına gelir.
Başvuranın davasında, ilgili zamanda yürürlükte olan yasanın mektubu ve ruhu yeterince kısıtlı olmasına rağmen, kısıtlamaların uygulanması için bir zaman dilimi olmaması dışında, hukukun Türk mahkemeleri tarafından başvuranın davasının koşullarına yorumlanması ve uygulanması öngörülememiştir ve bu nedenle öngörülmemiştir. Sözleşmenin 8 § 2 maddesi. Sonuç olarak, başvuranın davasında Türk hukukunun bu geniş yorumu, Sözleşme'nin yasallık zorunluluğuna uymamıştır.
KARAR
Dava, Sözleşme'nin 8. maddesinin (oybirliğiyle kabul edildi) şartlarının ihlali durumunda.
Sözleşmenin 6. maddesine uyum konusunda. (a) Kabul edilebilirlik. Başvuranın cezai bir suçlama ile suçlanmadığı için, AİHS'nin 6. maddesinin ceza hukuku açısından bu işlemlere uygulanamayacağı açıktır. Soru, mevcut davadaki AİHS'nin 6. maddesinin medeni davada uygulanabilir olup olmadığıdır.
Türkiye'nin yürürlükteki mevzuatı, mahkumlara Avrupa Cezaevi Kurallarına uygun olarak avukatlarla gizli iletişim hakkı verdi. Sonuç olarak, AİHS'nin 6 § 1. maddesi amaçları doğrultusunda bir “hukuk hakkında bir anlaşmazlık” olduğu söylenebilir. Söz konusu yasanın sivil nitelikte olup olmadığı sorusuna ilişkin olarak, Mahkeme, Sözleşme'nin 6. maddesinin “medeni hukuk yönünün” ilk bakışta medeni hukuk olmadığı, doğrudan ve somut hukukun olabileceği davalara kadar geniş kapsamlı bir uygulama geliştirmiştir. bir kişinin özel mülkiyeti veya mülkiyet dışı hakkı üzerindeki etkisi. Bu yaklaşımla, iç hukukta kamu hukuku uyuşmazlıkları olarak sınıflandırılabilecek çeşitli uyuşmazlıklara Sözleşme'nin 6. maddesinin medeni hukuk boyutu uygulanmıştır.
Bir hapis cezası verme bağlamında başlatılan prosedürler dikkate alındığında, mahpusların haklarına ilişkin bazı kısıtlamalar “medeni haklar” alanına aittir. Başvuranın avukatına özel olarak danışma yeteneğiyle ilgili olan söz konusu yasanın özü, mevcut anlaşmazlığı medeni hukuk alanına yakınlaştıran bir faktör olan özel ve bireysel niteliktedir. Taraflardan birinin birbirleriyle tam gizlilik içinde iletişim kurma hakkının kısıtlanması, bu hakkın kullanılmasının yararlarını önemli ölçüde ihlal edeceğinden, Mahkeme anlaşmazlığın özel hukuk yönlerinin kamu hukuku alanlarına üstün geldiğine karar verir. Sonuç olarak, mevcut davada AİHS'nin medeni hukuk yönünden 6 § 1. maddesi uygulanmıştır.
(b) Esaslar. Cezaevlerindeki kişilerin alıkonulmasına ilişkin yargılamalarda, yetkili makamlar tarafından çeşitli konuların çözülmesine yönelik basitleştirilmiş prosedürlerin uygulanmasının pratik ve politik nedenleri olabilir. Mahkeme, basitleştirilmiş usulün, AİHS'nin 6 § 1. maddesi ile güvence altına alınan adil yargılanma ilkelerine uygun olması halinde, yazılı yargılama ile uygulanabileceğine karar vermedi. Ancak, böyle bir prosedür çerçevesinde bile, taraflar, mahkeme bu kararı reddedip kapalı bir duruşma düzenleyebilse bile, en azından açık bir duruşma talep edebilmelidir.
Başvurana gelince, davasının yerel düzeyde ele alınmasının hiçbir aşamasında sözlü duruşma yapılmamıştır. Türk hukukuna göre, davalar dava dosyası temelinde yürütülmüştür ve ne başvuran ne de temsilcisi ilgili mahkeme duruşmalarına katılamamıştır. Bu bağlamda, mevcut usul kuralları, disiplin yaptırımlarının uygulanmasını içeren durumlar hariç, gerektirmediği için, başvuranın açıkça bir duruşma gerektirmediği önemli değildir. Bu uyuşmazlık kategorisi için mahkemelerde yardım üretimini düzenleyen ilgili kurallar, duruşma yapılması sorununun mahkemenin takdirine bırakılması şartıyla. Başka bir deyişle, başvuran duruşma talebinde bulunamamıştır ve davasının mahkemede görülmesi hakkından feragat ettiği makul bir şekilde kabul edilemez.
Başvuranın bir avukatla gizli iletişim hakkını kısıtlama kararı, Türk mahkemesi tarafından çekişmeli olmayan ve savunma iddialarını dinlemeyen bir süreçte verilmiştir. Başvuranın böyle bir karara itirazları, Ağır Ceza Mahkemesi'nde, ancak herhangi bir duruşma davasının materyalleri temelinde incelenmiştir, ancak itirazları gerçek ve hukuk meseleleriyle ilgilidir. Assizi mahkemesi, davanın gerçeklerini, davada ortaya çıkan hukuki meseleleri değerlendirmek ve başvuranın şikayeti tatmin edildiyse duruşma mahkemesinin kararını iptal ederek dava hakkında nihai bir karar vermek için tüm yetkilere sahiptir. Dolayısıyla, duruşma, Assizi mahkemesinin, davaların değerlendirilmesi ve başvuran tarafından gündeme getirilen yasal konular hakkında yeterli olgusal temelde kendi görüşünü oluşturmasına izin verecektir.
Mevcut davanın koşulları göz önüne alındığında, yani, ilk derece mahkemesinde çekişmeli bir sürecin yürütülememesinin kümülatif etkisi ile, uygulanan tedbirin ağırlığı ve davanın hem ilk derece mahkemesinde hem de assisi mahkemesinde incelenmediği sonucuna varılmalıdır. Sözleşme'nin 6. maddesinin 1. paragrafında belirtilen şartlar uyarınca.
KARAR
Dava, Sözleşme'nin 6. maddesinin 1. paragrafının (oybirliğiyle kabul edildi) bir ihlali söz konusuysa.
TAZMİNAT
Sözleşmenin 41. maddesinin uygulanmasında. Mahkeme, başvurana manevi tazminat olarak 2.000 Euro vermiştir.